Choćbyśmy chcieli się temu sprzeciwić, nasze życie podlega naturalnym rytmom. Wyznacza je zegar biologiczny i słoneczny. W ogromnym skrócie to właśnie tymi zagadnieniami zajmuje się chronobiologia.
Chronobiologia to nauka, która bada rytm biologiczny, w jakim żyją organizmy żywe, również ludzie. Dziś świat patrzy na tę dziedzinę z dozą ostrożności. Wydaje się bowiem reliktem przeszłości. Nic bardziej mylnego. Natury nie da się oszukać.
Chronobiologia dawniej i dziś
Zauważ, że jeszcze kilkaset lat temu to pory roku wyznaczały tempo życia. Wiosną i latem, gdy dzień był dłuższy, w gospodarstwie do wykonania było zdecydowanie więcej obowiązków. Do pracy wstawało się wcześnie, a wieczorem był jeszcze czas na rozrywkę. Z kolei zimą nie tylko budzono się później, ale też szybciej kończono pracę. Nic nie zakłócało tego naturalnego rytmu. Dziś jednak funkcjonuje dodatkowo zegar społeczny. Za pomocą budzików, ekranów telewizorów i telefonów komórkowych oraz sztucznego oświetlenia zakłóca on nasz wewnętrzny zegar biologiczny.
Współczesny świat nie lubi ciemności
W naszym rytmie dobowym daje się wyróżnić dwie podstawowe pory: snu i czuwania. Głównym czynnikiem, który je wyznacza, jest światło. Jego fale padają na gałkę oczną i wpływają na czynność tzw. podwzgórzowych jąder nadskrzyżowaniowych. Jest to część mózgowia, która u ssaków odpowiada m.in. za fizjologiczne rytmy biologiczne. Nasze organizmy są skonstruowane w taki sposób, że gdy jest jasno, mamy siłę i energię do działania. Z kolei ciemność wskazuje na konieczność odpoczynku i regeneracji. Badacze, których interesuje chronobiologia wskazują jednak, że współcześnie naturalny rytm okołodobowy został poważnie zaburzony.
Problemy ze snem coraz powszechniejsze
Tuż przed snem wielu z nas ogląda telewizję, sprawdza pocztę czy loguje się w mediach społecznościowych. Wszystkie te urządzenia emitują niebieskie światło, które zaburza wydzielanie melatoniny przez szyszynkę. Efekt? Zdecydowanie później zasypiamy, a sen nie jest odpowiedniej jakości. Odbija się to na stanie naszego zdrowia. Brak odpowiedniej dawki snu, zwłaszcza jeśli regularnie zdarza się nam „zarwać” noc, znacząco zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy, depresji, nadciśnienia tętniczego i otyłości. Dzieci mogą z kolei mieć kłopoty z nauką i zachowaniem.
Chronobiologia a medycyna
Chronobiologia udowadnia, jak ogromne znaczenie dla zdrowia i samopoczucia człowieka ma działanie zegara biologicznego. Jest to istotne do tego stopnia, że wiedzę tę zaczęto wykorzystywać w medycynie. Zauważono, że niektóre choroby i przypisane do nich objawy mają swoją charakterystyczna rytmikę. I tak na przykład pacjenci z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS) na ból najczęściej skarżą się rano. Odkryto, że w organizmie chorego pewne substancje uwalniają się o 2 w nocy i to one napędzają stan zapalny stawów. Opracowano więc inteligentną tabletkę, której substancja czynna zaczyna się uwalniać dopiero po kilku godzinach od przyjęcia leku. Terapia jest w ten sposób skuteczniejsza i bardziej efektywna.
Chronobiologia to nauka niezwykle ważna, która zaczyna odgrywać znaczącą rolę również w medycynie i farmakologii. To, co nas powinno szczególnie interesować, to fakt, że nasze zegary biologiczne są niezwykle skomplikowanymi mechanizmami, których pracy nie należy zakłócać.
