Zespół suchego oka jest schorzeniem, które polega na nadmiernym wysychaniu spojówek i rogówki. Przyczyną takiego stanu jest zbyt skąpa produkcja łez, ich nieprawidłowy skład lub nadmierne wysychanie filmu łzowego. Szacuje się, że problem może dotyczyć blisko 1/3 populacji. Choć zespół suchego oka zazwyczaj nie niesie za sobą bardzo groźnych konsekwencji, bywa bardzo uciążliwy i powinien być właściwie leczony. Podpowiadamy, jakie są objawy schorzenia, jego przyczyny, możliwe skutki oraz metody terapii.
Film łzowy – co to jest
Film łzowy to cienka warstwa płynu pokrywająca powierzchnię oka. Składa się z trzech głównych składników: łez, warstwy lipidowej i śluzu. Jego głównym zadaniem jest utrzymanie nawilżenia i ochrony przed wysychaniem oraz zanieczyszczeniami. W przypadku prawidłowo działającego filmu łzowego oczy pozostają nawilżone i właściwie chronione, a człowiek nie ma poczucia dyskomfortu. Kiedy skład filmu łzowego jest nieprawidłowy lub gruczoły go produkujące działają niewłaściwie, może dojść do rozwoju zespołu suchego oka. Schorzenie to objawia się szeregiem dolegliwości, które znacząco wpływają na komfort życia pacjenta.
Warstwa wodna filmu łzowego to jego główny składnik. Dostarcza oczom niezbędnego nawilżenia. Składa się głównie z wody, elektrolitów i białek, które wspomagają nawilżenie i odżywienie komórek oka. Warstwa wodna zapewnia optymalne środowisko dla zachowania zdrowia rogówki i spojówki.
Warstwa lipidowa znajduje się na powierzchni filmu łzowego, pełniąc ważną funkcję ochronną. Składa się głównie z lipidów, czyli tłuszczów, które zapobiegają zbyt szybkiemu parowaniu wody z powierzchni oka. Warstwa lipidowa zapewnia optymalną stabilność filmu łzowego i chroni przed szybką utratą nawilżenia.
Warstwa śluzowa zlokalizowana jest bezpośrednio na powierzchni oka i zapewnia adhezję filmu łzowego do tkanki oka. Składa się głównie z mucyn, które są lepkimi substancjami, umożliwiającymi przyczepianie się filmu łzowego do powierzchni oka. Warstwa śluzowa ułatwia rozprowadzanie filmu łzowego na powierzchni oka i zapobiega jego szybkiemu zmywaniu się przez ruchy powiek.
Jak objawia się zespół suchego oka
Do podstawowych objawów zespołu suchego oka należy zaczerwienienie, swędzenie, pieczenie i szczypanie oczu oraz ich okolic. Często odczuwalne jest wrażenie „piasku w oczach”, które generuje uciążliwy dyskomfort. Oczy mogą łzawić, co wbrew pozorom pogarsza dodatkowo nawilżenie. Inne objawy, z którymi zmagają się osoby cierpiące na zespół suchego oka to:
- pogorszenie komfortu widzenia, zmętnienie widzenia,
- nadwrażliwość na światło,
- występowanie wydzieliny surowiczej w worku spojówkowym,
- zła tolerancja soczewek kontaktowych.
Objawy często nasilają się podczas długotrwałej pracy przy komputerze, czytania, w pomieszczeniach klimatyzowanych oraz w sezonie grzewczym, kiedy we wnętrzach jest ciepło i sucho. Kobiety mogą odczuwać pogorszenie w czasie miesiączki i w okresie menopauzy.
Przyczyny zespołu suchego oka
Do wystąpienia zespołu suchego oka mogą przyczynić się różne czynniki. Do najczęściej spotykanych zaliczamy:
czynniki związane z ogólnym stanem zdrowia
- choroby autoimmunologiczne (kolagenoza, twardzina, zapalenie stawów, zespół Sjogrena)
- choroby neurodegradacyjne (np. choroba Parkinsona)
- palenie tytoniu
- niedobór androgenów
- zbyt mała podaż kwasów tłuszczowych w diecie
- zbyt słabe nawodnienie organizmu
- zaburzenia gospodarki hormonalnej
czynniki okulistyczne
- stan po laserowych zabiegach refrakcyjnych w obrębie rogówki
- alergiczne zapalenie spojówek, alergiczne zapalenie brzegów powiek
- skrzydlik (rodzaj zmiany degeneracyjnej spojówki)
- dysfunkcje gruczołów Meiboma
- noszenie nieprawidłowo dobranych soczewek kontaktowych
- zbyt długie stosowanie kropli do oczu z konserwantami w składzie czynniki środowiskowe
- długotrwała praca przy monitorze komputera
- długotrwałe przebywanie w pomieszczeniach o niskiej wilgotności
- praca w warunkach nadmiernego zapylenia bez odpowiednich środków ochrony osobistej czynniki związane z przyjmowaniem leków
- przyjmowanie niektórych leków (m.in. antydepresyjnych, hipotensyjnych, przeciwarytmicznych, moczopędnych)
Skutki zespołu suchego oka
Zaniedbanie zespołu suchego oka i zaniechanie odpowiedniego leczenia może prowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia narządu wzroku. Wśród możliwych skutków wymienia się między innymi:
- uszkodzenie powierzchni oka,
- nawracające infekcje oka,
- zmniejszenie komfortu podczas wykonywania codziennych czynności, takich jak czytanie czy korzystanie z komputera,
- pogorszenie jakości życia i trudności związane z wykonywaniem obowiązków zawodowych.
Diagnostyka zespołu suchego oka
Rozpoznanie zespołu suchego oka odbywa się w gabinecie okulistycznym. Lekarz stawia diagnozę na podstawie zrelacjonowanych przez pacjenta objawów oraz przeprowadzonych badań. Do badań należy ocena szybkości wysychania oczu (czas przerwania filmu łzowego), ocenia wysokości menisku filmu łzowego, badanie fałdów spojówki równoległych do krawędzi powieki oraz test Schirmera. Test Schirmera polega na założeniu specjalnego paska bibuły do worka spojówkowego i ocenie jego nawilżenia po pięciu minutach. Warto mieć na uwadze, że u niektórych chorych na zespół suchego oka wynik testu może być prawidłowy.
Jak leczyć zespół suchego oka
Leczenie zespołu suchego oka zależy od jego przyczyn oraz stopnia zaawansowania.
Istnieje kilka skutecznych metod leczenia, które mogą przynieść ulgę pacjentom. Należą do nich.
- Stosowanie sztucznych łez: tzw. sztuczne łzy poprawiają jakość filmu łzowego, zwiększają jego lepkość, nawilżają oczy i podnoszą ogólny komfort funkcjonowania; wskazane jest stosowanie środków bez konserwantów
- Stosowanie ciepłych kompresów: ciepłe (nie gorące!) kompresy kładzione na na zamknięte powieki mogą usprawnić funkcjonowanie gruczołów Meiboma i poprawić jakość łez oraz przynieść szybką ulgę w dolegliwościach.
- Przyjmowanie suplementów diety: niektóre suplementy diety – na przykład kwas omega-3, luteina, standaryzowane ekstrakty z jagód – mogą wpłynąć na poprawę jakości łez.
- Unikanie czynników drażniących: unikanie dymu papierosowego, klimatyzacji i przebywania w pomieszczeniach z suchym powietrzem stanowi profilaktykę w przypadku zespołu suchego oka.
- Leczenie farmakologiczne: w sytuacji zaawansowanych przypadków zespołu suchego oka lekarz może zalecić leczenie farmakologiczne, w tym kortykosteroidy.
- Zapewnienie higieny brzegów powiek: oczyszczanie brzegów powiek i rzęs przy pomocy specjalistycznych chusteczek lub zwilżonego wodą wacika zmniejsza ryzyko stanów zapalnych powiek, które nasilają objawy zespołu suchego oka
Leczenie zespołu suchego oka wymaga zwrócenia szczególnej uwagi na indywidualne potrzeby pacjenta oraz odpowiedniego dostosowania terapii do jego stanu zdrowia. Anna Jagielak-Grab (lekarz w trakcie specjalizacji okulistycznej)tłumaczy:
„Ważne jest, aby każdy pacjent był traktowany indywidualnie i żeby terapia była dopasowana do jego konkretnej sytuacji. W leczeniu zespołu suchego oka kluczowe jest zidentyfikowanie przyczyn problemu oraz zastosowanie odpowiednich metod leczenia, które zapewnią ulgę i poprawią komfort życia pacjenta. Konsultacja z lekarzem okulistą jest niezbędna w celu ustalenia najlepszego planu terapeutycznego.”
Wizyta u okulisty w przypadku objawów
W przypadku występowania objawów, które mogą sugerować tzw. suche oko, potrzebna jest wizyta u lekarza. Konsultacja z okulistą pozwoli na diagnozę, określenie przyczyn problemu oraz dostosowanie leczenia do potrzeb konkretnego pacjenta. Co więcej, regularne badanie oczu umożliwia wykrycie schorzenia w początkowym stadium rozwoju, dzięki czemu proces leczenia w większości przypadków powinien przebiegać szybciej i sprawniej.
W naszej klinice Ortognatyka specjalizujemy się w leczeniu zespołu suchego oka oraz innych schorzeń narządu wzroku. Zapraszamy wszystkich pacjentów do skorzystania z naszych usług i kompleksowej opieki okulistycznej. Zespół doświadczonych specjalistów z przyjemnością pomoże w leczeniu problemów związanych z oczami i zapewni najlepszą opiekę dla zdrowia wzroku.
Źródła:
- Mark W. Leitman, „Diagnostyka i postępowanie w chorobach oczu”, Wrocław 2017
- Zespół suchego oka–schorzenie interdyscyplinarne. Cześć druga: diagnostyka i leczenie [Dry eye syndrom–multispecialistic disease. Part two: diagnostic procedure and treatment]. Nowak M, Marek B, Kajdaniuk D, Siemińska L, Kos-Kudła B, Nowak K, Głogowska-Szelag J. Wiad Lek. 2011;64(1):49-55.
- Zespół suchego oka – wytyczne praktyczne AAO 2018. Ambroziak A. Okulistyka po Dyplomie, 2019, 01.
